2016 йилнинг 28 ва 29 июнь кунлари Ўзбекистон Бадиий Академияси Икуо Хираяма Халқаро маданият карвон саройида япониялик мутахассис Ёшико Сайтонинг бадиий сирлаш бўйича маҳорат ошириш дарслари бўлиб ўтди.
Ташкилотчилар: Ўзбекистон Бадиий Академияси, Икуо Хираяма Халқаро маданият карвон саройи.
Ёшико Сайто
Биринчи бор рокецу (матони бўяш анъанавий япон услуби) нақшларини бадиий сирлаш техникасига ўтказди. Ҳозирги вақтда Ёшико Сайто “рошиппо” услубини ривожлантириш ва оммалаштириш устида иш олиб боради. “Bijutsu Shuppan” нашриётида “Қизиқарли бадиий сирлаш 3” номли китобини нашр эттирди. Шунингдек, бинонинг олд томонини безатиш ишларига жалб этилади.
Ёшико Сайтонинг санъат оламидаги ижодий фаолияти 1967 йилдан бошланди.
1968 йил - Текстилда соҳасида дизайнер бўлиб ишлади, юқори қимматбаҳо матоларга нақшлар босишни ихтиро қилди. “Soen” журналларида ишларини чоп этди.
1970 йилдан бошлаб ҳозиргача турли жойларда бадиий сирлаш бўйича маҳорат ошириш дарсларини ўтказиб келади.
1982 йил – “Замонавий япон ҳунарманди” номли кўргазма иштирокчиси.
1989 йил – Каназавадаги Халқаро кўргазмада “Бадиий сирлаш бўйича юқори натижага эришганлиги учун” мукофоти билан тақдирланган.
1990 йил – Политехника коллежида санъатдан дарс берган. Гунма босмахонаси уюшмаси аъзоси. Қоғозда бадиий сирлаш нақшларини босиш билан шуғулланади.
1991 йил – Кўргазмада Япония Бадиий Академиясининг биринчи мукофоти совриндори.
Ёшико Сайто ҳозирда Гунма префектураси рассомлар уюшмаси аъзоси, шунингдек, Гунма Халқ усталари уюшмаси аъзоси. Шахсий ва гуруҳ кўргазмалар иштирокчиси. Ўндан ортиқ хорижий мамлакатларда маҳорат ошириш дарсларини олиб боради ва координаторлик қилади.
Бадиий сирлаш
Эмал (эмаль бўёқлар билан адаштирманг) – бу юқори даражада ишлов бериш йўли билан олинадиган юпқа шишасимон қопламадир.
Бадиий керамикада, баъзида эмаллар деб, ношаффоф (туссиз), одатда, оқ, ёрқин эмалларни атайдилар, чунки улар сопол парчасининг рангини ёпиб қўйиш хусусиятига эга.
Пардеворли ва ўйиқли рус эмаллари тўғрисидаги илк фикр 1175 йилдаги Москва Ипатьев солномасида учрайди. Ўша вақтларда барча турдаги рус бадиий эмаллар “финифть” деб номланган ва фақатгина ХIX асрда қадимги “финифть” номи янги “эмал” иборасига ўзгарди. Эмал ўзи билан керакли фракциясига шишасимон пластиналарни майдалаш орқали олинадиган шишасимон кукунни касб этади. Кукун ҳолатигача майдаланган эмал керакли зичликкача сув билан ҳулланилади ва катакларга суртилади. Иш натижаси печда қиздирилади ёки эмал маҳаллий равишда ҳар бир катакда газли ёки бензилли ёндиргич ёрдамида қиздирилади. Эмалнинг ҳар хил турлари ва ранглари ҳам турли қиздириш даражасини талаб этади, у Цельсий бўйича 700 даражадан 900 даражагача диапазонида бўлади. Қиздирилганидан сўнг эмал кукуни эмалнинг турига қараб рангли шишасимон қатламга қотади: эмалнинг шаффоф ёки “туссиз” деб номланадиган – рангли ношаффоф қатламига. Қиздириш вақтида эмал қатлами киришиб кетади, чунки у қиздиришдан олдин тўсиқнинг юқори қатламига солинган бўлгани боис “чўкади”, тўсиқдан пастроқ бўлиб қолади. Шу сабали ктакларни тўлиқ тўлдириш учун бир неча марта қиздириш ва қиздирилаётган эмални катакларга тўлдириб бориш талаб этилади.
Уста олдида турган композиция ва вазифаларнинг мураккаблигига қараб ишни 5 мартадан юз мартагача қиздиришга тўғри келади. Уста эмал билан юқори даража ўртасидаги алоқага аралашиш имкониятига эга эмас, у фақат ўз тажрибаси ва ички ҳисларига таяниб қиздириш вақти ва даражасини бошқариш мумкин. Айнан шу ҳолат эмалдан ясалган ҳар бир асарнинг ноёблигини шакллантиради, уни ҳаттоки муаллифнинг ўзи ҳам такрорлашга қодир эмас.
Ҳар бир асар фақат битта нусхада мавжуд бўлиб, у нодирдир. ХХ асрнинг охирги ўн йиллигида иссиқ эмал техникаси ўзининг анъанавий қўллаш доирасидан ташқарига чиқди. Ўзида материалнинг нафис қимматбаҳолигини ва эркин дастгоҳли рассомликни мужассам этиб, санъатнинг ушбу тури кенг тарқалмаган ва сара санъат деб ҳисобланади.
Иссиқ эмал ўзида кўпгина турли техникаларни ҳамда турли декоратив ва мураккаб рассомлик ечимлар имкониятини берувчи металлга ва эмалга ишлов бериш усулларини уйғунлаштирган.
Гавхар Саодатова
